Hoe zet ik een ontwikkelingsproject op

Hoedoe door: Irene Herbers

Bekijk het profiel van Irene Herbers
Aantal Hoedoes: 54

Benodigdheden

• Voldoende tijd
• Een netwerk van mensen die je willen helpen
• Een flinke portie geduld
• Verantwoordelijkheidsgevoel

Stappen

1. 

   Onderschat het niet

   "Dat ontwikkelingswerk moeilijk is, dat vertelt niemand je van tevoren", zo beweert Mirjam. Integendeel!

   "Heb je wel eens naar de websites van (doe-het-zelf) ontwikkelingsorganisaties gekeken? Daar rollen de succesverhalen over het scherm. Het oprichten van een vakschool, het bouwen van een weeshuis, het organiseren van landbouwvoorlichting – het lijkt allemaal een fluitje van een cent. De meer ervaren doe-het-zelvers weten wat er achter zo’n succesverhaal schuil gaat: de ogenschijnlijk simpele drinkwatervoorziening kwam er pas na talloze vergaderingen met het dorpscomité, een conflict met de chief, materiaalpech bij de aannemer en een fikse overschrijding van de begroting. Veel doe-het-zelvers onderschatten waar ze aan beginnen en dat doe je maar beter niet!", waarschuwt Mirjam.

2. Haak in op plannen van de lokale bevolking

   Op de vraag Waar moet je beginnen? zegt Mirjam:

   "Doe-het-zelvers kunnen beter uitgaan van de plannen ter plekke in plaats van alles zelf te bedenken. Toch is dat in de praktijk niet altijd even simpel. Want wie is de lokale bevolking? Is dat de toeristengids, die geld vraagt voor de kliniek in zijn dorp? En weet hij werkelijk wat ‘zijn’ dorp het hardste nodig heeft? Of is het de schooldirecteur, die vindt dat er nieuwe klaslokalen moeten komen? En vinden de onderwijzers en het schoolbestuur dat ook?

   Ben je van plan om een ontwikkelsproject op te starten? Praat dan met zoveel mogelijk betrokkenen. Realiseer je daarbij wel dat vrouwen en jongeren soms andere prioriteiten hebben dan mannen en ouderen."

3. Zorg voor een capabele partner

   Doe-het-zelvers gaan vaak in zee met iemand die ze kennen. Dat kan de gids zijn met wie ze door Sri Lanka reisden, of het hoofd van het ziekenhuis waar ze vrijwilligerswerk deden. Als vanzelfsprekend krijgen deze vertrouwelingen dan taken en verantwoordelijkheden toegeschoven, maar daar moet je volgens Mirjam mee oppassen. "Het is begrijpelijk dat het gebeurd, maar soms zorgt dat juist voor problemen." Waarom? 

   "Betrouwbaar is niet hetzelfde als capabel. Die enthousiaste dorpsjongen is wellicht niet de meest aangewezen persoon om een project te leiden, mensen aan zich te binden en controle te houden op de uitvoering. Zo ken ik een vrijwilliger die geld stak in een gemeenschappelijke moestuin voor dorpsvrouwen. Hij gaf een energieke jongen uit het dorp de verantwoordelijkheid voor het beheer. Het werd een flop, omdat de vrouwen niet accepteerden dat zo’n jonge knul de leiding kreeg. Wellicht was het wel gelukt als de vrouwen zélf een comité hadden gevormd en een eigen vertegenwoordiger hadden gekozen."

4. Eerst denken, dan doen

   Zijn er meer valkuilen in de aanpak?

   "Jazeker", zegt Mirjam. "Juist doordat doe-het-zelvers echte doeners zijn, ontstaan er vaak problemen. Het grote enthousiasme zorgt voor een intense dadendrang en resultaatgerichtheid. Dat is een grote kracht van vrijwilligersprojecten, maar het is ook een valkuil. Veel vrijwilligers gunnen zich namelijk niet de tijd om rustig na te denken en een gedegen plan te maken. Ze stuiven direct van het eerste idee naar de uitvoering. Vooral tijdens bezoeken aan ‘hun’ project is die dadendrang groot. De nood is dan immers zo zichtbaar en zo dichtbij... Ook al is deze emotionele betrokkenheid waardevol en zelfs cruciaal, tijdens het opzetten van je project moet je toch vooral je verstand gebruiken."

   Een goede voorbereiding verdient zich later dubbel en dwars terug, zo weet de journaliste en ontwikkelingsgeograaf uit ervaring. Maar wat houdt die voorbereiding precies in?

   • Neem de tijd voor overleg en analyse.
   • Onderzoek meerdere alternatieven.
   • Onderzoek welke oplossingen er in het verleden al zijn geprobeerd en waarom deze niet hebben gewerkt.
   • Leg contacten met overheden en andere organisaties.

5. Kijk vooruit

   Veel doe-het-zelvers houden van zichtbaar en tastbaar, zoals de bouw van een school of de aanleg van een drinkwatervoorziening. Maar ontwikkelingshulp gaat verder dan dat wat je direct ziet. Ontwikkelingshulp gaat over de lange termijn, maar dat wordt nogal eens vergeten.

   Mirjam: "Doe-het-zelvers vergeten soms om verder te kijken dan de opleveringsdatum van hun project. Wie betaalt straks de salarissen van de onderwijzers? Wie vervangt de lesmaterialen? Wat gebeurt er als het dak gaat lekken? Wie is verantwoordelijk voor het onderhoud van de waterpomp? Denk vooruit. Hoe ziet je project er over een jaar, drie jaar of vijf jaar uit? Zorg dat je concrete plannen gepaard gaan met plannen op lange termijn. Wanneer er na drie jaar geen leerlingen meer in de klas zitten, is dat zonde van de tijd, de moeite en het geld."

6. Maak een goede begroting

   Doe-het-zelf projecten vallen vaak duurder uit dan verwacht. Het goed inschatten van de kosten is een kunst. Maar sommige zaken zijn wel voorspelbaar, dus daar kun je op anticiperen. Wat zijn veelvoorkomende tegenvallers?

   Mirjam: "De prijzen van materialen stijgen vaak snel. Zit er veel tijd tussen plan en uitvoering, dan kun je dat maar beter incalculeren. Ook de wisselkoers kan schommelen, en dat kan de eindprijs in euro’s opdrijven. Daarnaast vergeten doe-het-zelvers soms dat een bouwproject méér behelst dan materiaalkosten. Ook de arbeid moet worden betaald, en ook het overleggen met Nederland kost geld. Neem dus een ruime marge."

7. Laat los

   Ook de enorme betrokkenheid kan de voortgang van het project beletten. Mirjam tipt dat je moet kunnen loslaten:

   "Sommige doe-het-zelvers voelen zich zó verantwoordelijk voor het slagen van hun project, dat ze alles willen controleren. Ze vliegen drie keer per jaar naar ‘hun’ project, ze eisen bonnen van elke spijker en schroef en trekken kasten open om te zien of de spullen uit Nederland wel worden gebruikt. Ze leven met het idee: ‘als ik er niet bij ben, dan gaat het niet goed’. Zo’n houding is funest voor de duurzaamheid van het project. Ooit moeten de lokale partners verder zonder jou. Maak daarom goede afspraken, en geef je partners vervolgens de ruimte."

8. Mobiliseer je omgeving

   Tot slot moet je je nog iets realiseren bij het opzetten van een vrijwilligersproject. Je tilt niet zomaar een ontwikkelingsproject van de grond, dat kost veel tijd, doe het liever niet alleen. Mirjam:

   "Je moet contacten onderhouden met mensen in Zambia of Peru, subsidies aanvragen, fondsen werven, sponsoracties organiseren, nieuwsbrieven schrijven, de uitgaven bijhouden, enzovoorts. Voor de initiatiefnemer wordt dat al snel te veel. Betrek daarom ook andere mensen bij je project. Maar let wel op dat zij ook werkelijk de handen uit de mouwen steken. Je hebt niets aan vrijwilligers die alleen maar komen vergaderen. Verdeel de taken en maak goede afspraken."

9. Lees EHBO

   Als er iets is dat je moet doen als je een kleinschalig ontwikkelingshulpproject in de wereld wilt zetten, is dat het boek van doe-het-zelver Mirjam lezen. Samen met haar echtgenoot Ralf doet ze sinds 2000 veel voor de bevolking in Malawi in Afrika. Vonden ze het in beginsel niet meer dan 'burenhulp op afstand', dat veranderde snel. Daarom schreef ze Eerste Hulp bij Ontwikkelingswerk (EHBO). Het compacte handboek is niet achter het bureau verzonnen, het is doorspekt met ervaringen van haarzelf en andere doe-het-zelvers. EHBO staat stil bij de meest relevante vragen die opkomen bij iedereen die betrokken is bij de uitvoering van projecten elders in de wereld. Eerst lezen, dan doen. Veel succes en verlies jezelf niet gaandeweg. Help anderen met veel plezier!

Do's

• Neem tijd om je partners te leren kennen. Een korte vakantie, waarin je enkele toevallige contacten opdoet, biedt zelden voldoende basis voor het uitvoeren van een ontwikkelingsproject
• Bouw je project niet op één persoon. Als dat al het geval is, houd het dan bij projecten die eenvoudig kunnen worden gestopt of afgebouwd
• Blijf investeren in het persoonlijke contact: bel, mail en zorg dat je elkaar af en toe 'live’ ziet

Don'ts

• Containers met kleren of schoolmeubeltjes de aardbol over sturen. De transportkosten zijn vaak hoger dan de aanschafprijs. Lokaal aanschaffen stimuleert bovendien de plaatselijke economie
• Microkredieten verstrekken. Dat is werk voor gespecialiseerde organisaties
• Weeshuizen bouwen. Opvang in pleeggezinnen of bij familie is beter voor de ontwikkeling van kinderen. Weeshuizen zijn een noodoplossing

Bron