Hoe maak ik een sterrenfoto
Document acties
- Tijdshoeveelheid 1 dag
- Moeilijkheidsgraad: uitdagend
Benodigdheden
- Camera
- Goede kennis van je camera
- Statief
- Eventueel aantekeningenboekje en pen
Stappen
-
Kies een camera
Niet alle camera’s zijn even geschikt voor astrofotografie. Je camera moet namelijk de volgende eigenschappen hebben.
-
De scherpstel-afstand moet met de hand in te stellen zijn op oneindig
-
De sluitertijd moet handmatig in te stellen zijn op alle tijden die je wil, liefst oneindig lang maar zeker enkele minuten. Spiegelreflexcamera’s (die met een filmrolletje werken in plaats van digitaal) hebben vaak een stand ‘B’ waarmee je zolang kunt belichten tot de batterij leeg is
-
De sluiter moet met een zelfontspanner, afstandbediening of draadontspanner (kleinbeeldcamera’s) te bedienen zijn
-
De camera moet een statiefaansluiting hebben
Bij veel point-and-shootcamera’s kan dit niet. Met zo’n volautomatische camera kun je wel een foto van de maan maken, maar sterren, planeten of nevels is niet mogelijk.
-
-
Kies voor film of digitaal
Het kan zijn dat je nog een kleinbeeld-spiegelreflex in de kast hebt liggen die aan bovenstaande eisen voldoet, en verder alleen over een volautomatische digitale compactcamera beschikt. In dat geval kun je nog eens wat rolletjes negatief- of diafilm kopen (neem ISO 400 of hoger) en aan de slag gaan.
In alle andere gevallen heeft digitaal – zoals voor de meeste vormen van fotografie – de voorkeur. En niet alleen omdat het goedkoper is, je meteen resultaat ziet en achteraf je beelden makkelijk kan oppoetsen. Maar ook omdat de chip van een digitale camera gevoelig blijft bij weinig licht. Een klassieke film is daar minder gevoelig voor. Wel is de chip gevoelig voor warmte. Daarom maak je de mooiste sterrenfoto’s tijdens een heldere vorstnacht. Niet alleen vanwege de heldere lucht maar ook omdat er minder ruis op de chip wordt vastgelegd.
-
Kies een lokatie
In Nederland wordt het helaas nergens meer echt donker. In de stad kun je nog net de heldere sterrenbeelden zoals Orion en de Grote Beer zien. Op het platteland zie je wat meer. Daar kun je tijdens een heldere, donkere nacht, bijvoorbeeld een vorstnacht in de winter goede sterrenfoto’s maken. Het buitenland is over het algemeen veel minder dicht bevolkt dan ons land. Daar kan het veel donkerder worden en kun je bijvoorbeeld de Melkweg goed waarnemen. Neem je spullen dus mee op vakantie en maak daar mooie sterrenfoto’s.
-
Maak een foto van de maan
De maan geeft veel licht. Kijk maar eens tijdens een heldere nacht bij volle maan. Dan kun je zelfs scherpe schaduwen zien. Van de maan kun je dus relatief eenvoudig een foto nemen, zelfs met een volautomatische compactcamera. De mooiste foto’s krijg je als de maan niet helemaal vol is. Dan kun je de kraters aan de rand goed zien.
Zet de camera op een statief. Zet de camera in de telestand, je hebt minimaal 300mm nodig. Richt de camera op de maan. Maak een foto met de zelfontspanner zodat je geen trillingen krijgt van het afdrukken. Bekijk het resultaat op de computer. Is de foto onscherp? Probeer dan de volgende zaken als die op je camera in te stellen zijn:
-
Kies een hogere ISO-waarde
-
Stel zelf het diafragma en sluitertijd in. Probeer wat instellingen uit: neem eerst de laagste diafragma-waarde, daardoor wordt je sluitertijd korter en is de foto niet bewogen. Als dat niet werkt, kun je juist een hogere diafragmawaarde (bijvoorbeeld f5.6) kiezen waardoor de foto beter scherpgesteld kan worden door de autofocus van de camera. In dit geval moet de camera zeker op een statief staan.
-
Belicht eens wat onder en kijk of je meer detail kan zien in de maan
-
Voor gevorderden: gebruik de spotmeting en belicht op de maan zelf
De foto hiernaast is genomen met een Olympus E3 digitale spiegelreflexcamera met een 300mm telelens bij f4.5. De belichtingstijd was 1/60 seconde bij ISO200. Deze moderne camera heeft beeldstabilisatie. Daarom kon de foto uit de hand worden genomen en was een statief niet noodzakelijk.
-
-
Maak je eerste serie sterrenfoto’s
Wacht op een heldere nacht en volg dan om te beginnen de volgende stappen. Schrijf na elke testfoto precies op wat je gedaan hebt, dus: onderwerp, lens, camerainstellingen, belichtingstijd, datum en tijd, etc. Moderne camera’s leggen een deel van deze informatie vast in de zogenaamde EXIF gegevens. Maar uiteraard niet wat je onderwerp was.
-
Kies bij voorkeur een groothoeklens met vaste brandpuntafstand, bijvoorbeeld het equivalent van een 35mm. Heb je alleen een zoomlens, zet deze dan in de groothoekstand
-
Kies ISO 400 of eventueel 800 als je camera dat zonder ruis aankan
-
Zet de camera op ‘M’ voor handbediening, zorg dat ook de autofocus uit staat
-
Kies voor het diafragma het kleinste f-getal (de grootste opening)
-
Stel de afstand in op oneindig
-
Zet de zelfontspanner aan of zorg dat je kunt afdrukken met de afstandbediening
-
Zoek een bekend sterrenbeeld, bijvoorbeeld Orion waar je de Orionnevel in kan zien
-
Maak een serie foto’s achter elkaar met opeenvolgende belichtingstijden: 15 seconden, 30 seconden, 1 minuut, 2 minuten, 5 minuten
-
Bekijk het resultaat op de computer en besluit of je nog langere sluitertijden nodig hebt
-
Herhaal de laatste twee stappen voor andere sterrenbeelden
-
-
Maak sterrenfoto’s met een volgplankje
Waarschijnlijk zijn je twee dingen opgevallen bij het maken van je eerste serie sterrenfoto’s. Hoe langer je belicht, hoe meer sterren er op je foto staan. Misschien zie je ook al nevels verschijnen als rode vlekken. Maar bij de langer belichte opnamen zijn de sterren ook streepjes geworden. Dat komt doordat de aarde draait ten opzichte van de sterrenhemel. In een etmaal helemaal om z’n as. Dat betekent in een minuut tijd maar liefst zeventien kilometer! Dat is een streep van een millimeter in vier minuten (wanneer je een standaard brandpuntsafstand gebruikt).
Met deze kennis kun je twee dingen doen. Je kunt er gebruik van maken. Belicht eens extreem lang, bijvoorbeeld twee uur. Daarvoor heb je wel een externe voeding nodig voor je camera, en een koude nacht anders raakt de chip van je camera oververhit.
Maar korter geeft ook al mooie resultaten. Richt de camera naar het noorden. Zoek een mooie voorgrond met bomen of een huis. Het resultaat is dat de sterren cirkelvormige strepen trekken, de zogenaamde stersporen.
Wil je toch ‘echte’ sterrenfoto’s maken dan zul je de camera nauwkeurig moeten meebewegen met de sterren. Of beter gezegd: tegen de beweging van de aarde in. Dat kan met een zelfgemaakte Scotch Mount ofwel volgplankje waar je hier een beschrijving van vindt. Daarmee kun je zorgen dat de sterren die je fotografeert gedurende de opname exact op dezelfde plaats in je beeld blijven door elke paar seconden de camera een heel klein stukje mee te draaien. Het resultaat is dat je wel tien minuten of langer kunt belichten en zo heel veel details op je foto kunt krijgen.
-
Maak foto’s door een telescoop
Heb je de beschikking over een telescoop dan wordt het verhaal heel anders. Het eenvoudigste wat je met een telescoop kunt doen (behalve erdoorheen kijken) is je compactcamera erachter houden en een foto maken. Als je dat netjes doet kun je heel aardige foto’s maken van de maan of een van de planeten. Zelfs filmpjes maken met een webcam is mogelijk. Professioneler is het om je camera met behulp van een adapterring aan de telescoop vast te maken. De telescoop fungeert dan als lens voor je camera.
De meeste mensen hebben geen (goede) telescoop thuis staan. Al helemaal niet met een volginrichting of adapters. Maar de meeste volkssterrenwachten bieden hun leden de mogelijkheid van hun telescopen gebruik te maken. Je kunt er uiteraard ook alles leren over meer gevorderde astrofotografie. Op de website van Sterrenkunde.nl vind je adressen van alle sterrenwachten in Nederland.
Do's
- Tijdens je vakantie op een donkere plek je camera op de prachtige sterrenhemel richten
- Door maanlicht verlichte bergen fotograferen met als achtergrond de sterrenhemel
Don'ts
- In of vlakbij een stad of dorp proberen sterrenfoto’s te maken
- Dicht bij een lantaarnpaal sterrenfoto’s maken
- Een flitser gebruiken
- De zon proberen te fotograferen
