Persoonlijke hulpmiddelen
Home » Kunst & cultuur » Theater » Hoe word ik theatercriticus
5

Hoe word ik theatercriticus

Document acties
  • Tijdshoeveelheid 365 dagen
  • Moeilijkheidsgraad: moeilijk
Hoe word ik theatercriticus
„De theaterkritiek is aan het veranderen”, vertelt Constant Meijers, hoofdredacteur van TM, het tijdschrift over theater, muziek en dans. „Was recenseren tot voor enkele jaren geleden eigenlijk alleen voorbehouden aan journalisten die aan een krant of tijdschrift verbonden waren, met de opkomst van het internet ligt het schrijven en publiceren van recensies in principe onder ieders handbereik.” In principe, want natuurlijk is niet iedereen begenadigd met schrijftalent, of het inzicht om voorstellingen op hun merites te beoordelen. Maar bezit je die kwaliteiten (in potentie) wel, dan biedt het internet uitgelezen kansen om die verder te ontwikkelen, een indrukwekkende portfolio aan te leggen en je op te werken tot een ervaren theatercriticus.

Hoedoe door: Gigi Schuiten

Bekijk het profiel van Gigi Schuiten
Aantal Hoedoes: 7


Benodigdheden

  • computer
  • internet

Stappen

  1. Kies je medium

    Op het internet zijn een aantal Nederlandstalige sites te vinden waar theaterrecensies worden gepubliceerd. Veel daarvan zijn persoonlijke of collectieve blogs, slechts een enkele site hanteert journalistieke uitgangspunten. Een plek waar je recensies kwijt kunt is bijvoorbeeld 8Weekly. De meeste sites werken met redacties die bestaan uit vrijwilligers, en hebben vrijwel doorlopend plek voor nieuw talent. Surf eens een rondje langs deze websites, lees wat artikelen en besluit dan waar je jouw diensten aan wilt bieden.

  2. Schrijf eerst een proefrecensie

    Ook bij een internetmedium word je niet aangenomen zonder een staaltje van je kunnen te laten zien. De meeste indruk maak je door het aanleveren van een proefrecensie van een actuele theatervoorstelling. Zoek bij een theater in jouw buurt een leuk stuk uit en koop een kaartje. Als je slim bent, kies je voor een voorstelling waarvan op het medium van jouw keuze nog geen recensie staat. Word je aangenomen, dan bestaat de kans dat de redactie jouw proefrecensie alsnog publiceert.

    Let op:  kies een voorstelling van een professioneel gezelschap. De meeste internetmedia publiceren geen artikelen over amateurtheater.

  3. Solliciteer

    Solliciteren bij een internetmedium als vrijwillige recensent doe je op dezelfde manier als naar een betaalde job. Besteed dus aandacht aan je brief, zorg dat je curriculum vitae is bijgewerkt, sluit je proefrecensie bij en voorkom spelfouten. Een sollicitatie naar een functie bij een digitaal medium verstuur je natuurlijk per e-mail. Het adres is te vinden bij de contactinformatie of in het colofon.

  4. Profileer jezelf

    Word je aangenomen, begin dan onmiddellijk met jezelf profileren. Naamsbekendheid is erg belangrijk voor een theatercriticus, en hoe eerder je daaraan begint te werken, des te beter. 

    Eigen website
    Heb je nog geen eigen site, dan is dit het moment er een te maken. Een weblog is een prima formule om jezelf in de markt te prijzen. Ben je handig en heb je het geld ervoor over, claim dan een eigen domeinnaam en bouw je eigen weblog in een open source programma. Het voordeel daarvan is dat je met een goedgekozen naam (verzin iets nieuws, bijvoorbeeld door twee woorden samen te voegen tot een nieuw) en de weblogsoftware, vrij gemakkelijk terug te vinden bent in Google, en al snel een hoge ranking kunt halen. Is je dat te veel gedoe, dan kun je in een handomdraai een blog aanmaken bij speciale websites als Blogger of Wordpress.com. Op je website leg je natuurlijk een portfolio aan van alle door jou geschreven artikelen.

    E-mail
    Ga er vanuit dat alles wat je over je werk als theaterrecensent communiceert, vanaf nu publiciteit is. Zorg dus dat je e-mails tiptop in orde zijn, geen spelfouten bevatten en dat je altijd ondertekent met al je contactgegevens. In de meeste mailprogramma’s kun je een gestandaardiseerde handtekening invoeren.  

    Tip: Maak een nieuw Gmailadres voor je werk als theaterrecensent aan. Je krijgt een enorm grote inbox – handig voor alle bijlagen (waaronder veel foto’s in groot formaat) die je krijgt toegestuurd – en het spamfilter is erg goed. Je kunt er bovendien extra popaccounts of aliassen in hangen en je post filteren.  

    Visitekaartjes
    Laat visitekaartjes maken. De meeste internetmedia kampen met een chronisch budgettekort, en zullen dus niet gauw geneigd zijn aan beginnende redactieleden visitekaartjes op naam te verstrekken. Vaak hebben ze wel een format voor een visitekaartje dat je kunt (laten) aanpassen met jouw contactgegevens en op eigen kosten kunt laten drukken. De investering varieert van paar tientjes tot circa honderd euro maar is zeker de moeite waard.

  5. Ga netwerken

    Vanaf nu begint het grote netwerken. Loop na een voorstelling niet direct de deur uit, maar ga naar de foyer of het theatercafé. Stel jezelf voor aan de theatermakers, knoop een gesprekje aan en wissel visitekaartjes uit. Maar maak niet de fout op dat moment al een oordeel over het stuk te vellen. Wordt er naar gevraagd, zeg dan rustig – en naar waarheid - dat je het stuk nog laat bezinken en een recensie nooit voor publicatie bespreekt.
    Onder critici van ‘papieren’ media bestaat een ongeschreven regel dat een recensent zich na een voorstelling verre houdt van de makers om beïnvloeding van het artikel te voorkomen. Internetmedia zijn veel laagdrempeliger en toegankelijker, en gaan daar (meestal) anders mee om. Loop je eens tegen een criticus van een krant aan, die je daar op aanspreekt, neem dat dan rustig met een flinke korrel zout; de meeste worden met enige regelmaat met theatermakers gesignaleerd. Bovendien: een goede criticus laat zich niet beïnvloeden bij het vormen van zijn opinie, maar doet zijn voordeel met de achtergrondinformatie die hij verwerft.

  6. Vergaar kennis

    Hoe meer kennis over theater je bezit, hoe beter beslagen ten ijs je komt. Leg in de favorieten van je browser een map aan met relevante websites en schrijf je in voor nieuwsbrieven. Vraag de brochures aan van alle theaters in jouw buurt, en zorg dat je op de hoogte blijft van wat er speelt en gaat spelen. Een goede criticus blijft voortdurend bezig met het vergaren van informatie. Voor iedere journalist, en dus ook voor een recensent geldt, dat kennis de basis van alles is. Controleer altijd je feiten en bronnen, en neem nooit iets klakkeloos voor waar aan.

  7. Gedraag je

    Een echte etiquette voor theatercritici is er niet. Toch is het handig je van een aantal dingen rekenschap te geven. Zo worden try-outs nooit gerecenseerd, verdient het de voorkeur de (pers)première bij te wonen en is het vaak niet handig om de eerste voorstelling na een première of de eerste voorstelling van een reistoernee bij te wonen. Die laatste twee geven nogal eens een vertekend beeld van het stuk vanwege eventuele vermoeidheid van de makers.

    Waar ga je zitten?
    Veel theatermakers ervaren het als storend wanneer de pers nadrukkelijk op de eerste rij zit te schrijven. Bij een geplaceerde tribune komt het dan ook nauwelijks voor dat je daar als criticus belandt. Verstrekt het theater ongeplaceerde kaarten, ga dan liever midden in de zaal en op dezelfde hoogte als de techniek zitten. Vaak is dat de plek met de beste zichtlijnen.

    Niet doen!
    Het spreekt voor zich dat je tijdens een voorstelling niet gaat zitten bellen, smsen of fotograferen. En ook al vind je een stuk nog zo tenenkrommend slecht, als recensent mag je natuurlijk nooit het theater voor het eind van de voorstelling verlaten.

    Staande ovatie
    Soms is het lastig om te bepalen hoe hard je moet applaudisseren. Echte regels zijn daar niet voor maar kijk wel uit met een staande ovatie. Als er wat mensen gaan staan (vaak vrienden en bekenden van de makers), dan volgen andere toeschouwers nogal eens uit solidariteit of omdat ze denken dat het zo hoort. Maar een staande ovatie betekent echt dat het een geweldig stuk was. Als criticus geef je dus alleen een staande ovatie als je zeker weet dat je een erg lovende kritiek gaat schrijven.

    Conflicterende belangen
    Zorg dat je als theatercriticus iedere schijn van conflicterende belangen vermijdt. Naast je pen is je reputatie het belangrijkste wapen dat je hebt. Heb je een relatie met een maker, dan kun je natuurlijk nooit zijn of haar voorstellingen recenseren. Doe je de publiciteit voor een festival, dan zijn alle voorstellingen die daar te zien zijn off limit

    Perskaarten
    Bezoek je op basis van een perskaart een voorstelling en ben je onverhoopt verhinderd, annuleer je kaart dan altijd zo tijdig mogelijk. Zonder bericht niet op komen draven, levert je niet alleen een slechte reputatie op, het is ook nog eens erg onbeschoft en kost het gezelschap meestal geld. Programmeer zowel het nummer van het theater als van je contactpersoon van het gezelschap in je mobiele telefoon zodat je ook onderweg eventueel nog een annulering door kunt geven bij onverwacht oponthoud.

  8. Vooral doorgaan

    Het is onmogelijk te zeggen hoe lang het duurt voor je als een ervaren criticus wordt beschouwd en eventueel in aanmerking kunt komen voor een betaalde baan. Zowel de hoeveelheid als de kwaliteit van je artikelen speelt natuurlijk een grote rol. En hoe meer je schrijft, hoe meer je werkt aan het ontwikkelen van een eigen, herkenbare stijl en het opbouwen van je vakkennis. Bedenk ook dat het beroep van theatercriticus tegenwoordig vaak niet meer op zichzelf staat, maar dat je op een kunstredactie ook andere journalistieke artikelen moet kunnen schrijven. Oefen jezelf daar ook in, en volg desnoods een gerichte opleiding of cursus. En al heb je een bak ervaring en een indrukwekkende portfolio opgebouwd, weet dat het ook in theaterland vroeg of laat aankomt op wie je kent. Dus blijf vooral doorgaan met netwerken!

Do's

  • Controleer wie de uitgever achter een online medium is. Achter sommige websites gaat een commerciële organisatie met belangen in de theaterbranche schuil. Die kun je vergelijken met sponsored magazines, en worden niet beschouwd als onafhankelijke pers.
  • Informeer of een medium met een eindredacteur werkt. Worden je artikelen geredigeerd, dan kan dat een indicatie zijn dat je inderdaad met een journalistieke site van doen hebt.
  • School jezelf bij. Kies wel voor (deeltijd) opleidingen of cursussen van gerenommeerde journalistieke opleidingen, en ontwikkel een gezonde argwaan voor workshops die zich richten op de zogenaamd beginnende cultuurjournalisten. Beginnende cultuurjournalisten zijn een hot target voor organisaties die geld los willen peuteren bij subsidiegevers, maar de kwaliteit van veel workshops is middelmatig tot slecht. Vaak kun je die beter niet dan wel op je CV vermelden, en kost het je evengoed een bulk geld.
  • Investeer in relevante vakbladen en naslagwerken. Suggesties kunnen zijn: TM, Onze Taal, Schrijfwijzer, Grote Van Dale, Van Dale Synoniemenboek.

Don'ts

  • Veronderstel niet dat iedere website waarvan de redactie perskaarten krijgt toebedeeld, ook werkelijk journalistieke uitgangspunten hanteert. Iedere publicatie betekent voor theatermakers nu eenmaal extra (vaak broodnodige) publiciteit.
  • Ben je niet aangesloten bij een medium, profileer jezelf dan ook niet als criticus - tenzij je kunt imponeren met een groot lezerspubliek.
  • Ga geen theater recenseren als je eigenlijk geen interesse in de podiumkunsten hebt - of denkt dat het een makkelijke manier is om gratis naar het theater te gaan. Een recensie schrijven kost gemiddeld minimaal 4 uur, exclusief theaterbezoek.

Bron

Mijn eigen ervaring als theatercriticus