Hoe bekijk ik moderne schilderkunst

Hoedoe door: Merel van der Lande

Bekijk het profiel van Merel van der Lande
Aantal Hoedoes: 50

Benodigdheden

• Interesse in kunst
• Tentoonstelling van moderne schilderijen
• Een vrije ochtend of middag

Stappen

1. Ga naar een tentoonstelling die je aanspreekt

   Je maakt het jezelf een stuk makkelijker als je naar een tentoonstelling gaat die je aanspreekt. Houd je van figuratieve schilderkunst ga dan niet naar een tentoonstelling met alleen abstracte schilderijen. Weet je eigenlijk niet waar je voorkeur ligt, ga dan naar een tentoonstelling die tussen figuratieve en abstracte kunst in zit of kies er gewoon één en ervaar wat het met je doet.

2. Beschrijf wat je ziet

   ‘Kunst kijken gaat over beschrijven wat je ziet en voelt’, vertelt Adelijn. ‘Ga onbevangen voor het schilderij staat en vraag je af wat je opvalt. Wat is herkenbaar? Wat is niet herkenbaar? Kijk je naar iets wat de schilder (waarschijnlijk) zo heeft gezien of speelt de fantasie een rol? En welke emotie roept het schilderij bij je op?’
   Daarna kun je wat dieper ingaan op wat je ziet door het schilderij te analyseren. In de volgende stappen lees je hoe je dat zonder opleiding kunstgeschiedenis doet.

3. Let op het materiaal

   Kunstschilders gebruiken allerlei soorten materialen, zowel voor de ondergrond van het schilderij als voor de verf. Zo kan het ‘doek’ van linnen, ongebleekt katoen of halflinnen zijn. Maar ook van hout, papier, karton, steen, metaal of kunststof. De ‘verf’ kan bijvoorbeeld bestaan uit houtskool, olieverf, aquarel of - moderner - uit airbrush en spuitbussen. Kijk eens welk materiaal er in het schilderij waar je voor staat, is gebruikt. Misschien zijn er zelfs meerdere materialen gebruikt. Vraag je ook af welk gevoel de materialen jou geven.

4. 

   Bekijk de beeldaspecten

   Licht, kleuren, vormen, ruimte en compositie vormen de bouwstenen van een schilderij. Als je deze beeldaspecten leert herkennen, kom je meer te weten over de structuur van een schilderij.
   • Licht is het belangrijkste beeldaspect in een schilderij. Zonder licht zie je niets. Je kunt kijken naar de lichtbron die de kunstenaar heeft gebruikt, bijvoorbeeld daglicht via een raam, licht van een lamp of een onzichtbare lichtbron. Je kunt ook letten op schaduwen en waar het licht vandaan komt.
   • Kleuren spelen meestal een grote rol in schilderijen. Je kunt daarbij letten op warme en koude kleuren, lichte en donkere kleuren en contrasten.
   • Bij vormen denk je in eerste instantie aan basisvormen zoals cirkels, driehoeken, vierkanten en ovalen. Maar in feite heeft alles een bepaalde vorm. Waar je op kunt letten, is bijvoorbeeld of de vormen in het schilderij grillig zijn of juist strak. Zijn ze duidelijk of vaag, geometrisch of organisch.
   • Kunstwerken kunnen grofweg worden ingedeeld in 2D en 3D. Schilderijen zijn altijd 2-dimensionaal, ze zijn plat. Maar door te spelen met diepte kan de schilder wel een gevoel van ruimte creëren. Bekijk het schilderij en vraag je of de kunstenaar daarvan gebruik heeft gemaakt. En zo ja op welke manier.
   • De compositie is niets anders dan de samenhang tussen de verschillende beeldelementen van een schilderij. Er zijn verschillende soorten composities (zie afbeelding). Zo is er de symmetrische compositie. Het schilderij bestaat dan uit twee helften die (bijna) elkaars spiegelbeeld zijn. Een andere veelgebruikte compositie is de centrale compositie, waarbij één beeldelement centraal staat en vaak ook in het midden van het schilderij wordt afgebeeld. Een geometrische compositie bestaat uit strakke, evenwichtige lijnen en/of vlakken. Bij een driehoekscompositie zijn de elementen gerangschikt in de vorm van een driehoek. En bij een over-all compositie ontbreekt een bepaalde samenhang.

5. Onderzoek het handschrift van de kunstenaar

   Adelijn: ‘Vaak hebben schilders een eigen handschrift, zoals ook iedereen anders schrijft. Om meer over de manier van schilderen te weten te komen, kun je je bijvoorbeeld afvragen of de kunstenaar een dikke of een dunne kwast gebruikt, of er meerdere lagen over elkaar zijn geschilderd, of de schilder snel of langzaam heeft geschilderd, of je strepen, stippen of kleurvlakken ziet, of de schilder kleuren heeft gemengd, of er een kleurverloop te zien is of dat de kleuren juist hard naast elkaar zijn gezet. Al deze elementen geven je informatie over de manier van werken van de schilder.’

6. Improviseer

   Voor het schilderij gaan staan en bovenstaande stappen volgen, is een goede methode om moderne schilderkunst te bekijken. Maar je kunt op nog veel meer manieren naar moderne schilderkunst kijken. Een opsomming van Adelijns favorieten.
   • Verplaats jezelf. Ga eens dichterbij of verder weg staan. Of misschien zelfs schuin voor het schilderij. Wat valt je op? Maakt het verschil?
   • Associeer. Waar doet het schilderij je aan denken? Dit is ook leuk om samen te doen.
   • Kijk tegelijkertijd naar twee schilderijen en kijk wat de overeenkomsten en de verschillen zijn.
   • Kijk naar de tentoonstelling als geheel. Elke tentoonstelling heeft een bepaalde opbouw, er is over nagedacht. Kijk wat naast elkaar hangt en wat niet en vraag je af waarom ze dat gedaan zouden kunnen hebben.
   • Teken een schilderij na. Adelijn: ‘Dit vind ik zelf de leukste. Door te tekenen ervaar je door het te doen hoe het schilderij in elkaar zit. Jouw manier van tekenen zegt bovendien iets over hoe je kijkt. De een begint met de details, een ander met de totale compositie en weer een ander tekent eerst een element uit het schilderij dat ze is opgevallen.’ 

7. Maak er een ervaring van

   Adelijn: ‘Het leuke aan kijken naar kunst is dat je het nooit fout kunt doen. Het is een persoonlijke ervaring. Daarom vind ik de vraag ‘is het mooi’ volkomen oninteressant. Als je die vraag beantwoordt, ben je namelijk klaar. En dat is jammer, want over een kunstwerk is veel meer te zeggen dan of het mooi of lelijk is. Beter is het om er een ervaring van te maken. Kijk wat er met je gebeurt, wat een schilderij met je doet. En vraag je af waarom. Dan gaat kunst leven.’

Do's

• Let op materialen, beeldaspecten en het handschrift van de kunstenaar.
• Improviseer!

Don'ts

• Je afvragen of het mooi of lelijk is. Over een schilderij is veel meer te zeggen dan dit.

Bron

Meer uitleg

• In de E-reader Kunstkijken Nederland beschrijft Jan Willem van Rijnberk uitgebreid hoe je naar kunst kunt kijken. Vraag ‘m gratis aan!